Η Λαογραφική Εταιρεία Βαρνάβα Δήμου Μαραθώνα Εταιρεία Aστική μη Kερδοσκοπική και ΑΜκΕ ιδρύθηκε το 2002 στον Βαρνάβα Αττικής α) το 2003 εγκαινίασε το Διαδραστικό Αγροτικό και Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο (αναπαράσταση αγροτικής κατοικίας περασμένου αιώνα) και β) το 2005 ίδρυσε το Μουσείο Άρτου (με 3000 εκθέματα παραδοσιακών και κεντημένων άρτων από όλη την ελληνική επικράτεια και από σαράντα χώρες του εξωτερικού) μοναδικά στο είδος.
Τα μουσεία μας συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, με συνεχείς εκδηλώσεις και διαλέξεις με θέματα λαογραφικά, πολιτιστικής κληρονομιάς, ανάδειξη νέων αγροτών, εθελοντισμού, περιβαλλοντικά, διατροφής και υγείας, ποιότητας ζωής και στήριξης νέων καλλιτεχνών.
Η συνεργασία μας με φορείς και μουσεία του εξωτερικού (Μπέρμιγχαμ της Μ. Βρετανίας, Ρίγας της Λετονίας, Βαλέτα της Μάλτας, Μετς της Γαλλίας, το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης της Δανίας καθώς την Νάπολη και τη Σικελία της Ιταλίας) την Περιφέρεια Αττικής, τη Νομαρχία Ανατολικής και Δυτικής Αττικής, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Νοσηλευτικά Ιδρύματα, Κοινότητες, Δήμοι, Αγροτικοί Σύλλογοι, Συνεταιρισμοί, Σύλλογοι Γονέων, Σύλλογοι Νεολαίας, Σύλλογοι Γυναικών, Γυμνάσια και Λύκεια όπως και ΚΑΠΗ φανερώνουν το μέγεθος της προσπάθειάς μας αλλά και της προσφοράς, όχι μόνο στη περιοχή της Αττικής αλλά και στη χώρα μας γενικότερα.
Η αναγνώρισή μας επιβραβεύεται και στο εξωτερικό πολλές φορές έως σήμερα. Η πρώτη στα πλαίσια του προγράμματος GOMINIUS, η δεύτερη από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παιδικής Τηλεόρασης για την δημιουργία από τον φορέα μας ντοκιμαντέρ με θέμα τις φυσικές ομορφιές της περιοχής της Αττικής, η τρίτη (για δεύτερη συνεχή χρονιά) εκπροσωπώντας την χώρα μας στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Σωκράτης, η τέταρτη την συμμετοχή στο πρόγραμμα Youth In Action, η πέμπτη συμμετέχοντας (και με λαογραφικό υλικό) στο παγκόσμιο συνέδριο του προγράμματος ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΕΝ ΠΛΩ και η έκτη συμμετέχοντας (με δικό μας περίπτερο) τιμητικά για την προσφορά μας στο ΨΩΜΙ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ στο συνέδριο Παλαιστινίων Ευρώπης στο Μιλάνο.
Εδώ και δώδεκα χρόνια πραγματοποιούμε εκπαιδευτικά προγράμματα μαθητών σχολείων και ενηλίκων με τους συνεργάτες των μουσείων οι οποίοι είναι εκπαιδευτικοί, ιστορικοί, συνεταιριστές, αγρότες επιχειρηματίες, μουσικοπαιδαγωγοί, φιλόλογοι, οινολόγοι, μελισσοκόμοι, αρτοποιοί. περιβαλλοντολόγοι, αστροφυσικοί κ.ά., άνθρωποι με κέφι, υπευθυνότητα, εμπειρία και επιστημονική κατάρτιση.
Οι ανάγκες της κατακόρυφα αυξημένης επισκεψιμότητας μας οδήγησαν σε ενοικίαση νέου χώρου το 2010 όπου αναπαλαιώσαμε τη παραδοσιακή δίπατη κατασκευή προηγούμενου αιώνα, το παραδοσιακό πατητήρι, τον παραδοσιακό εξωτερικό φούρνου, το κατώι, και δημιουργήσαμε το Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου που σήμερα διαθέτει πάνω από χίλια εξιακόσια (3000) εκθέματα κεντημένου άρτου από την Ελλάδα και σαράντα χώρες (40) του εξωτερικού. Στον μοναδικό περιβάλλοντα χώρο του μαθητές, ενήλικοι και φορείς διδάσκονται τα προγράμματα και τις δράσεις αγροτικών βιολογικών προϊόντων φυτεύοντας στον κήπο των μουσείων αγροτικά προϊόντα τα οποία και μαζεύουν την εποχή της συγκομιδής.
Η συλλογή των άρτων που θεωρείται από τις μεγαλύτερες στον κόσμο έχει ταξιδέψει εντός και εκτός των συνόρων με το χαρακτηριστικό τίτλο οι «Δρόμοι του Ψωμιού».
Δημιουργία και λειτουργία τμήματος γυναικών με σκοπό την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητα της περιοχής, μείωση της ανεργίας μέσα από δράσεις προβολής, τυποποίησης και προώθησης τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και εδεσμάτων.
Η βιωματική προσέγγιση των χώρων των δύο μουσείων κατά την ξενάγηση αλλά και των δραστηριοτήτων των πενήντα (50) δράσεων που πραγματοποιούνται (πολιτιστικά, αγροτικά, περιβαλλοντικά, ποιότητα ζωής, ανάδειξης νέων καλλιτεχνών, εθελοντισμός, παρασκευή – προβολή και προώθηση παραδοσιακών προϊόντων) από εθελοντές, αποτελούν διαχρονικά μια προσπάθεια που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την φιλοσοφία της πολιτισμικής ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής του λεκανοπεδίου Αττικής. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η επισκεψιμότητα του πρώτου έτους λειτουργίας του φορέα από τις δύο χιλιάδες (2000) επισκεπτών, αυξήθηκε στις είκοσι χιλιάδες (20.000) ετησίως στο τέλος του δέκατου χρόνου.
Σε εκδοτικό επίπεδο έχουν κυκλοφορήσει α) το πόνημα «Αρβανίτες» (ετοιμάζεται η τρίτη έκδοσή του) όπου παρουσιάστηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, β) το ασπρόμαυρο φωτογραφικό άλμπουμ «Οικογενειακοί δεσμοί και κοινότητα» με την στήριξη της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής και γ) το λεύκωμα «Ψωμοκεντήματα» το οποίο και προλογίζει η Ακαδημία Αθηνών.
Σημαντικό βάρος των δράσεών μας εκτός του πολιτισμού έχει δοθεί σε τέσσερεις (4) ακόμη κύριες δράσεις:
α) Αγροτικά
Τα τελευταία οκτώ χρόνια πραγματοποιούμε προγράμματα και εκδηλώσεις με κεντρικό θέμα το σαββατιανό σταφύλι και την μεγαρίτικη ελιά με τα παράγωγά τους. Η περιοχή της Βόρειας και Ανατολικής Αττικής είναι η μόνη πλέον στη χώρα μας όπου καλλιεργείται η αρχαιότερη ποικιλία σταφυλιού στην Ελλάδα το Σαββατιανό και από τις ελάχιστες όπου καλλιεργείται η μεγαρίτικη ελιά. Κεντρικό θέμα σε όλα αυτά κατέχει η μεσογειακή διατροφή όπως και η διατροφή της Αττικής γης. Συνεργασία με υπουργεία, Περιφέρεια, νομαρχίες, δήμοι, πανεπιστήμια, αγροτικοί φορείς και μεμονωμένοι αγρότες με φιλοσοφία στην πράσινη ανάπτυξη. Σημαντικό κομμάτι του αρχείου μας αποτελεί η καταγραφή της χλωρίδας και πανίδας της βόρειας Αττικής πριν τις πυρκαγιές των τελευταίων τριών ετών.
β) Περιβάλλον
Από το 2004 έχουμε πραγματοποιήσει 42 περιβαλλοντικές δράσεις όπως: δεντροφυτεύεις, καθαρισμούς παραλιών, καθαρισμούς ρεμάτων, καθαρισμούς παιδικών χαρών, δωρεάν διανομή φυτών και άγριων δέντρων, μοίρασμα φυλλαδίων σε χιλιάδες μαθητές, ίδρυση ομάδων δασοπροστασίας με την συμβολή των επιστημονικών συνεργατών μας (γεωπόνων, βοτανολόγων περιβαλλοντολόγων), καταγραφή της χλωρίδας της περιοχής, δημιουργίας dvd, ευαισθητοποίηση μαθητών με συμμετοχή σε έκθεση ζωγραφικής κολάζ, καλλιτεχνικής δημιουργίας, εκθέσεων και ποίησης με τίτλο «αν ήμουν ….. ψάρι στον Ευβοϊκό». Συνεργάτες μας οι εκατοντάδες εθελοντές, ο Βοτανικός κήπος, φυτώρια της Αττικής, περιβαλλοντικές οργανώσεις και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
γ) Εθελοντισμός
Αναπαλαίωση εξωκλησιών, στήριξη δεκάδων ιδρυμάτων ΑΜΕΑ, μοναστηριών – φτωχών οικογενειών – μεταναστών, δωρεάν ιατρικών εξετάσεων,συλλογή και διάθεση ιατρικού και φαρμακευτικού υλικού, εκμάθηση ελληνικής γλώσσας σε μετανάστες, δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα σε ΑΜΕΑ, ίδρυση και λειτουργία τράπεζας ρουχισμού ,προσφορά γραφικής ύλης καθώς και αναλώσιμων υλικών H/Y, παιχνίδια κ.ά. σε σχολεία και ιδρύματα, αποστολές ιατρικού και φαρμακευτικού υλικού κάθε τρίμηνο στους ΓτΚ.
δ) Εκπαίδευση
Μαθήματα επιμόρφωσης ενηλίκων (κεντημένου ψωμιού, αργαλειού, κοσμήματος, παραδοσιακών φορεσιών, κεραμικής, παλαίωση εικόνας, μαγειρικής, τυποποίηση προώθηση και προβολή τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, εκμάθηση Η/Υ, εκμάθηση ελληνικής γλώσσας, ελληνικής ιστορίας και λαογραφίας κ.ά.)
Βιωματικά διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές σχολείων και ενήλικες όπως ο κύκλος του σαββατιανού σταφυλιού, ο κύκλος της ελιάς, ο κύκλος του ψωμιού, περιβάλλον και ζωή, σίτος-οίνος-έλαιον, διατροφή και υγεία, καλλιέργεια γης, καλλιέργεια λαχανικών με βάση την βιοκαλλιέργεια, εκμάθηση αργαλειού, κεντημένου ψωμιού, παρασκευή φυτικών καλλυντικών, μεσογειακά προϊόντα πρωτογενή τομέα και τα παράγωγά τους, μαθήματα μελισσοκομίας, παρασκευή φυτικού σαπουνιού, παρουσίαση χλωρίδας και πανίδας.
Η Λαογραφική Εταιρεία Βαρνάβα Δήμου Μαραθώνα διαθέτει Διαχειριστική Επάρκεια Γ’.
Υλοποίησε το 2012 το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού Κοινωφελούς Χαρακτήρα» στους Δήμους Λυκόβρυσης – Πεύκης και Μαραθώνα καθώς επίσης έχει ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Δομές Αντιμετώπισης της Φτώχειας» με τους Δήμους Διονύσου, Μαραθώνος και Ωρωπού (2013-2014).